مسدود شدن یا بسته بودن مجاری شیر یکی از مشکلات رایج زنان شیرده است. شیر در بافت سینه تولید می‌شود و سپس از طریق مجموعه‌ای از لوله‌ها (همان مجرای شیر) به نوک پستان منتقل می‌گردد. گاهی اوقات، جریان شیر مسدود می‌شود و باعث می شود که شیر در پشت انسداد جمع شود و در نتیجه توده‌های دردناکی در سینه ایجاد گردد. سفت شدن شير در سينه مثل سنگ می‌تواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد و از این رو شما باید به دنبال راههای باز شدن مجرای شیر مادر باشید.
ما در این مطلب از وبلاگ روتای به طور مفصل در مورد علت سفت شدن قسمتي از سينه در شيردهي و عوارض ماندن شير در سينه صحبت کرده‌ایم. همینطور راههای ساده‌ای که می‌توانند به حل این مشکل کمک کنند معرفی نموده‌ایم. نگاهی به فهرست زیر بیندازید.
علائم گرفتگی مجرای شیر چیست؟
اولین چیزی که به احتمال زیاد متوجه آن خواهید شد یک توده کوچک سفت است. اما این تنها علامت گرفتگی مجرای شیر نیست. علائم گرفتگی مجرای شیر به شکل‌های مختلفی نیز می‌توانند خود را نشان دهند. همینطور این علائم ممکن است به آرامی ظاهر شوند و فقط یک سینه را تحت تاثیر قرار دهند. توجه کنید در بسیاری از زنان گرفتگی مجاری به شکل چندین توده کوچک در یک ناحیه موضعی حس می‌شود، در حالی که در برخی دیگر فقط یک توده بزرگتر حس می‌گردد.
در زیر به طور کامل به بررسی علائم گرفتگی مجرای شیر اشاره کرده‌ایم:
- گرفتگی در اطراف توده
- درد یا تورم در نزدیکی توده
- ناراحتی که پس از شیردهی یا پمپاژ فروکش می‌کند.
- درد در هنگام بی‌حالی
- حرکت توده در طول زمان
- حساس و متورم بودن توده
- داغ یا قرمز بودن توده
- شیر غلیظ، چرب یا شبیه به رشته یا دانه دانه
توجه کنید که علائم ورم پستان مشابه علائم گرفتگی مجاری است اما در بیشتر موارد شدیدتر می‌باشد. ورم پستان که با نام‌های عفونت پستان یا ماستیت نیز شناخته می‌شود، نوعی التهاب سینه است. معمولا زنانی که ورم پستان را تجربه می‌کنند، در آن‌ها علائم دیگری مثل تب، درد، گرمی، تورم، بدن درد و علائمی شبیه آنفولانزا گزارش می‌شود. ورم پستان اغلب نتیجه گرفتگی مجاری درمان نشده می‌باشد.
راههای باز شدن مجرای شیر مادر
درمان جمع شدن شير در سينه و گرفتگی مجاری باید به محض مشاهده توده شروع شود. عدم توجه به درمان گرفتگی مجاری در طولانی مدت می‌تواند احتمال تبدیل آن به ورم پستان را افزایش دهد. درمان ورم پستان نیازمند آنتی‌بیوتیک بوده و حتی در برخی موارد نیاز به بستری شدن در بیمارستان است.
با اینکه پزشکان مصرف ایبوپروفن را برای درمان جمع شدن شیر در دوران شیردهی توصیه می‌کنند اما بهتر است که بدون مراجعه به پزشک هیچ دارویی مصرف نکنید. ما در زیر راههای باز شدن مجرای شیر مادر که بی‌خطر هستند به شما معرفی کرده‌ایم. بهتر است که ابتدا این روش‌ها را امتحان کنید و در صورتی که نتیجه نگرفتید، به پزشک مراجعه نمایید.
ماساژ سینه
ماساژ سینه روش موثری برای باز شدن مجرای شیر مادر است. بدین منظور کافیست که مجرای گرفتگی را با دست و با حرکت دایره‌ای ملایم ماساژ دهید. از نوک انگشتان هر دو دست استفاده کنید و از خارج از ناحیه توده شروع کنید، سپس به آرامی به سمت توده و روی توده بروید. این ماساژ را در جهت عقربه‌های ساعت یا خلاف جهت عقربه‌های ساعت به شکل دایره‌های کوچکی ابتدا در اطراف توده و سپس کل سینه تکرار کنید. پس از آن، به سمت ناحیه نوک پستان ماساژ دهید.
شما می‌توانید این کار را به هنگام شیردهی به کودک نیز انجام دهید. سعی کنید نوزاد را از سمت مسدود شده شیر دهید تا ماساژ و مکیدن نوزاد به رفع گرفتگی منجر شود. توجه کنید که ماساژ باید روی محل مجرای مسدود شده متمرکز باشد و از بالا به سمت نوک پستان حرکت کند. اینکار باعث می‌شود شیر پایین بیاید و جریان پیدا کند.
شما می‌توانید این حرکت را هر چند بار که دوست دارید، تکرار کنید اما فشار زیادی وارد نکنید زیرا می‌تواند به مجاری شیر آسیب بزند. شما می‌توانید همین تکنیک‌ها را با مسواک برقی، ماساژور مخصوص شیردهی یا هر ماساژور برقی دیگری امتحان کنید. مانند زمانی که با دستان خود ماساژ می‌دهید، روی ناحیه انسداد تمرکز کنید و دستگاه را به سمت نوک پستان حرکت دهید.
دوش آب گرم
گرما درمانی یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌تواند به درمان جمع شدن شير در سينه و گرفتگی مجاری کمک کند. مثلا می‌توانید یک لگن را با آب داغ پر کنید و سپس سینه‌های خود را داخل آن به مدت کوتاهی نگه دارید. زمانی که کمی گرما به سینه‌ها منتقل شد، می‌توانید ماساژ درمانی در این ناحیه را شروع کنید. حتی می‌توانید از روغن‌های مفیدی مثل روغن نارگیل یا روغن زیتون به عنوان روغن ماساژ استفاده کنید.
علاوه بر این گرما و فشار ناشی از آب داغ زیر دوش می‌تواند به رفع انسداد کمک کند. پس حتما دوش آب گرم را در برنامه روزانه خود قرار دهید. همینطور برای تاثیر بیشتر پیشنهاد می‌کنیم که تکنیک‌های ماساژ را زیر آب گرم انجام دهید.
پمپ کردن یا دوشیدن شیر مادر
یکی از شایع ترین دلایل گرفتگی مجرای شیر این است که سینه مادر به اندازه کافی خالی نمی‌شود. بنابراین بهتر است که سینه‌های خود را تا حد امکان خالی نگهدارید. پمپ کردن یا دوشیدن شیر مادر یکی از راههای باز شدن مجرای شیری می‌باشد. شما باید هر دو ساعت یکبار یا حتی بیشتر شیر بدهید یا با پمپاژ سینه را از شیر خالی کنید. شاید تعداد دفعات شیردهی زیاد بنظر برسد اما باعث می‌شود که مجرای شیر مسدود شده شما ظرف 12 تا 24 ساعت رفع شود.
بهتر است به هنگام شیر دادن به نوزاد ابتدا سینه‌ای که دچار گرفتگی مجاری است را به او پیشنهاد دهید. چرا که قدرت مکیدگی نوزاد می‌تواند به رفع گرفتگی مجرای شیر کمک کند. توجه کنید قرارگیری نوزاد به گونه‌ای که بینی یا چانه او به سمت گرفتگی قرار داشته باشد، می‌تواند به رفع گرفتگی مجرای شیر کمک نماید.
اگر بعد از شیردهی احساس کردید که سینه شما هنوز مسدود است و به طور کامل تخلیه نشده است، بهتر است که به مدت 15 دقیقه بعد از هر جلسه شیردهی عمل پمپاژ را نیز انجام دهید. اینکار نیز یکی از بهترین راههای باز شدن مجرای شیر مادر است و می‌تواند به درمان جمع شدن شير در سينه کمک کند.
توجه به قرارگیری کودک در موقعیت مناسب
اگر کودک نتواند به اندازه کافی شیر را از سینه مادر خارج کند، ممکن است مادر دچار گرفتگی مجرایی شود. موقعیت مناسب شیردهی و چفت مناسب و عمیق، بهترین راه خالی کردن سینه از شیر است و می‌تواند به جلوگیری از گرفتگی مجاری شیر در آینده کمک کند.
اگر فکر می‌کنید کودک به‌درستی چفت نمی‌شود یا موقعیت او به گونه‌ای است که نمی‌تواند، شیر را به خوبی خارج کند، باید در اسرع وقت این مشکل را برطرف کنید. نکته‌ی بعدی که باید به آن توجه کنید که این است که موقعیت و پوزیشن‌های شیردهی خود را تغییر دهید.
استفاده از کمپرس گرم
دمای یک کمپرس گرم درست مانند دوش گرفتن می‌تواند به باز شدن مجرای شیر کمک کند. بدین منظور کافیست که یک دستمال را با آب داغ خیس کنید، سپس آن را دور سینه خود بپیچید. حداقل به مدت 15 تا 20 دقیقه در هر بار یا تا زمانی که دستمال گرم می‌ماند، آن را روی سینه نگه دارید. هر چند ساعت یکبار دوباره از کمپرس گرم استفاده کنید. این تکنیک برای به جریان انداختن شیر مادر به ویژه قبل از شیر دادن به نوزاد عالی است. شستشوی صورت با آب داغ نیز می‌تواند موثر واقع شود.
کمک گرفتن از جاذبه زمین
یکی از روش‌های شیر دادن به نوزاد که ممکن است به رفع گرفتگی مجاری شیر کمک کند، این است که به هنگام شیر دادن سینه‌های شما به سمت زمین قرار گرفته باشند. به این ترتیب جاذبه می‌تواند به باز کردن مجرای گرفتگی کمک کند. همین روش را می‌توانید با پمپاژ کردن نیز امتحان کنید. در حالی که خم شده‌اید و نوک سینه‌های شما به سمت زمین است، عمل پمپاژ را انجام دهید تا شیر با گرانش زمین به سمت پایین جریان یابد.
مراجعه به پزشک
اگر مشکل همچنان پابرجا بود یا اگر متوجه علائم ورم پستان از جمله درد، قرمزی و عفونت و تب شدید، وقت آن است که به پزشک مراجعه کنید. درمان ورم پستان معمولاً شامل آنتی بیوتیکی بود و مشکلی برای شیردهی ایجاد نمی‌کند.
علت سفت شدن قسمتي از سينه در شيردهي و گرفتگی مجرای شیری چیست؟
اگر سینه مادر بعد از شیردهی به طور کامل خالی نشود یعنی اگر کودک از خوردن شیر خودداری کند، یا اگر مادر تحت استرس باشد، ممکن است دچار این مشکل شود. علت سفت شدن شير در سينه مثل سنگ هر چه که باشد از تخلیه کامل سینه نشات می‌گیرد.
اگر شما بدانید که علت گوله شدن شير در سينه چیست، راحت‌تر می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر عود آن انجام دهید. با اینکه علت اصلی انسداد مجرای شیری تخلیه نشدن کامل شیر است اما با این حال عوامل متعددی می‌تواند باعث این امر شود. مثلا استفاده از یک سوتین خیلی تنگ می‌تواند باعث گرفتگی مجاری سینه شود.
مسدود شدن مجاری و ورم پستان حتی ممکن است ناشی از نحوه مکیدن نوزادتان باشد. به عنوان مثال، اگر کودک شما یک سینه را نسبت به سینه دیگر کمتر بمکد، ممکن است منجر به گرفتگی مجاری در آن سینه شود.
همچنین عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند احتمال ابتلا به مجاری مسدود شده و ورم پستان را افزایش دهند:
- پوشیدن سوتین یا لباس‌های تنگ که می‌توانند جریان شیر را مسدود نمایند.
- عفونت یا التهاب
- رژیم غذایی ناکافی
- سیگار کشیدن
- استرس و خستگی
- پوست ترک خورده روی نوک سینه‌ها
چگونه از مسدود شدن مجاری شیر جلوگیری کنیم؟
اما چگونه می‌توانیم از مسدود شدن مجاری شیر جلوگیری نماییم! خوشبختانه روش‌های ساده‌ای وجود دارند که می‌توانند احتمال مسدود شدن مجاری شیر را کاهش دهند. اول اینکه از تخلیه کامل سینه‌ها اطمینان حاصل کنید. همینطور حداقل چند ماه اول شیردهی سوتین یا لباس تنگ نپوشید.
علاوه بر این‌ها رژیم غذایی سالمی داشته باشید. مثلا شکر و کربوهیدرات‌های ساده به عنوان منبع انرژی برای باکتری‌ها عمل می‌کنند. بنابراین، اگر رژیم غذایی سرشار از قند مصرف کنیم، احتمال رشد باکتری‌ها و عفونت‌ها بیشتر می‌شود و در نهایت مادر در معرض خطر بیشتری برای انسداد قرار می‌گیرد.
آیا گرفتگی مجرای شیر خطری نیز دارد؟
بله، مسدود شدن مجاری شیر می‌تواند عود کند و به ورم پستان تبدیل شود. هر روز سینه‌های خود را از نظر وجود توده چک کنید، اگر مشکل را زود تشخیص دهید، ممکن است با شیردهی یا انجام ماساژ ملایم آن را رفع نمایید. اما اگر مسدود شدن مجرای شیر را جدی نگیرید، ممکن است دچار ورم پستان شوید. از علائم ورم پستان می‌توان به تب، علائمی شبیه آنفولانزا (لرز و بدن درد)، تورم، احساس سوزش یا ناراحتی در حین شیردهی و قرمزی اشاره کرد.
طبق گزارش‌ها از هر 10 زن شیرده 1 نفر به ورم پستان دچار می‌شود، بنابراین شما تنها نیستید. همینطور اگر قبلا دچار این بیماری شده باشید، به احتمال زیاد دوباره آن را تجربه خواهید کرد. به یاد داشته باشید که ورم پستان در صورتی که درمان نشود، ممکن است منجر به چرک و آبسه شود که آن نیز نیاز به تخلیه جراحی دارد.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم راههای باز شدن مجرای شیر مادر را معرفی کنیم. حالا شما برای ما بنویسید که آیا تابه‌حال تجربه ماساژ برای باز شدن مجرای شیر را داشته‌اید؟ خوشحال می‌شویم که نظرات و تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید.
